راهنمای جامع تجهیزات و سیستم‌های سرمایشی و تهویه مطبوع
واژه تهویه مطبوع دارای تعابیر و معانی گسترده‌ای است! بسیاری این واژه را صرفا هم ردیف سرمایش قلمداد می‌کنند، در حالی که تهویه مطبوع، سرمایش و گرمایش را بنا بر فصل و اقلیم مورد نظر شامل می‌شود.
تهویه مطبوع، به ایده‌آل ترین شرایط دما و تهویه ممکن، در فصول مختلف و متناسب با شرایط آب و هوایی متفاوت نقب می‌زند، در حالی که وقتی صحبت از سیستم‌های سرمایشی می‌شود، عملکرد یک دستگاه مورد استفاده در فیلد تهویه مطبوع، در فصول بهار و تابستان و اساسا در هوای گرم، مد نظر است.
در این مقاله سعی داریم به بررسی کلی و جامع تجهیزات و سیستم‌های سرمایشی، سیستم‌های تهویه مطبوع و موارد استفاده از آنها بپردازیم؛
سیستم‌های تهویه مطبوع، خود به دو دسته کلی سیستم‌های یکپارچه و مرکزی و سیستم‌های مستقل تقسیم می‌شوند؛ این مورد، به تعداد واحدهای موجود در یک ساختمان مسکونی و یا اداری و نحوه انتخاب سیستم تهویه مطبوع آن بر اساس شرایط اقتصادی و انتخاب مالکین و کارفرماها بستگی دارد.
البته، انتخاب هریک از این دو دسته، به معنای اجتناب از دسته دیگر نیست؛ امکان دارد، ساختمانی به یک سیستم یکپارچه تهویه مطبوع مجهز باشد و در عین حال، مالکین واحدها، اقدام به نصب سیستم‌های تهویه مطبوع مستقل نیز بنمایند.
سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی
چیلر و مینی چیلر؛
شناخته شده ترین و مهمترین سیستم تهویه مطبوع مرکزی، چیلر است؛ چیلرها بر اساس ظرفیت و تناژ تبرید و در تعداد مختلف و بر حسب محاسبه ظرفیت مورد نیاز برای هر ساختمان، خریداری و نصب می‌شوند.
این تجهیزات، معمولا بر روی پشت بام نصب می‌شوند و سرمای مورد نیاز هر واحد را تأمین می‌کنند؛ البته در برخی موارد، چیلرها قادرند به تأمین گرمایش مورد نیاز واحدها در فصول سرد سال هم بپردازند.
با در اختیار داشتن یک سیستم تهویه مطبوع مرکزی مثل چیلر، معمولا نیازی به نصب دستگاه‌هایی نظیر کولر گازی یا داکت اسپلیت نیست؛ البته این مورد منوط به کارکرد دقیق چیلر و محاسبه دقیق تناژ تبرید آن و البته سرویس دوره‌ای منظم است.
در صورتی که سیستم چیلر، به درستی مورد سرویس و بررسی قرار نگیرد، از کارآیی آن کاسته می‌شود و به همین دلیل برخی مصرف کنندگان، با وجود داشتن چیلر، به تهیه دستگاه‌هایی مثل کولر گازی نیز روی می‌آورند.
نکته مهم دیگر در مورد چیلر این است که این تجهیز مانند هر تجهیز تهویه مطبوع دیگری، دائما بروز می‌شود و امکاناتی مثل استفاده از کمپرسور اینورتر با به حداقل رساندن مصرف انرژی، به آن اضافه می‌شود.
بنابراین، بهتر است در ابتدای کار، ظرفیت مورد نظر برای هر واحد به درستی محاسبه شده و در نهایت، از یک سیستم یکپارچه بروز با قابلیت تأمین بهینه سرمایش و گرمایش بهره گرفته شود.
چیلرهای بر اساس کارایی به موارد زیر تقسیم می‌شوند:
- چیلرهای تراکمی آبی
- چیلرهای تراکمی هوا خنک
- چیلرهای جذبی
- مینی چیلر
برای استفاده از سرمایش یا گرمایش تأمین شده توسط چیلر، به تجهیزاتی مثل فن‌کویل یا هواساز نیاز است.
فن‌کویل
فن‌کویل‌ها به خودی خود تأمین کننده تهویه مطبوع نیستند؛ این تجهیزات به سیستم مرکزی مثل چیلر متصل می‌شوند و با قرارگیری در نقاط مهم هر واحد، به انتقال سرما یا گرمای تولید شده توسط سیستم تهویه مطبوع مرکزی می‌پردازند.
فن‌کویل، تلفیقی از فن (جهت پرتاب باد)، کویل و چند قطعه کاربردی دیگر است که در نهایت، سبب خنک شدن یا گرم شدن محیط می‌شود.
این تجهیزات نیز همانند چیلرها، در طول سالیان اخیر، دستخوش تغییرات زیادی شده‌اند و در حال حاضر، تلاش می‌شود تا صدای تولید شده، مصرف برق و حتی طراحی ظاهری آنها، روز به روز بهینه‌تر شود.
فن‌کویل‌ها بر اساس نحوه استقرار، به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- فن کویل دیواری
- فن کویل سقفی
- فن کویل زمینی
- فن کویل کانالی
- فن کویل سقفی
هواساز
از نگاه برخی افراد، عملکرد هواساز مشابه چیلر است در حالی که چنین نیست؛ هواساز آب سرد یا گرم مورد نیاز برای تأمین جریان هوای مطبوع را از چیلر یا دیگ دریافت کرده و توسط فن و کویل‌های سرمایشی و گرمایشی، شروع به تأمین هوای خنک یا گرم، مطابق تنظیم مشتری می‌نماید.
از این دستگاه، معمولا برای تأمین تهویه مطبوع مورد نیاز اماکن با متراژ بالا که معمولا نیازمند ثابت نگاه داشتن دما هستند، استفاده می‌شود.
مولتی وی یا وی آر اف
وی آر اف، سیستم مدرنی است که در زمره سیستم‌های یکپارچه و متمرکز قرار می‌گیرد و با این حال، تمامی خصوصیات یک سیستم تهویه مطبوع مستقل را نیز دارد.
این سیستم‌های از دو بخش یونیت خارجی و داخلی تشکیل شده‌اند؛ ظرفیت آنها بر اساس نیاز هر واحد به مقوله سرمایش و گرمایش انتخاب می‌شود و یونیت‌های داخلی آنها نیز، تنوع بالایی در شکل ظاهری و نحوه استقرار دارند.
سیستم‌های تهویه مطبوع مستقل
کولر گازی یا اسپلیت
کولر گازی، شناخته شده ترین و محبوب ترین تجهیز تهویه مطبوع در دنیا به شمار می‌رود؛ این دستگاه در ظرفیت‌های متنوع و استاندارد، برای استفاده در اقلیم‌های مختلف، با تنوع در کمپرسور و مصرف برق و البته در مدل‌های مختلف با ظاهر متفاوت، تولید می‌شود.
با دارا بودن کولر گازی مناسب، که ظرفیت آن به درستی و با مشاوره کارشناسان مجرب فروش تجهیزات سرمایشی و تهویه مطبوع انتخاب شده باشد، دمای محیط زندگی و یا کار، به سرعت روی عدد دلخواه تنظیم می‌شود.
انواع کولر گازی از نظر محل استقرار عبارتند از:
- کولر گازی دیواری
- کولر گازی ایستاده
- کولر گازی پرتابل
- کولر گازی پنجره‌ای
همچنین کولرهای گازی به دو نوع معمولی و اینورتر نیز تقسیم می‌شوند، که دستگاه‌های دارای کیت اینورتر، دارای مصرف انرژی و برق بهینه‌تری هستند.
این تجهیزات همچنین در دو نوع فقط سرمایشی، یا سرمایشی / گرمایشی به بازار عرضه می‌شوند و بسته به موقعیت جغرافیایی، با کمپرسور مخصوص جهت استفاده در مناطق معتدل و مناطق گرمسیری، تولید می‌شوند.
کولر آبی
کولرهای آبی یکی از محبوب ترین و پراستفاده ترین تجهیزات تهویه مطبوع، در بخش بزرگی از کشور ما هستند؛ در واقع، در تمام مناطقی که آب و هوای خشک و کم رطوبت داشته باشند، می‌توان از کولر آبی استفاده کرد.
تا سالها پیش، این تجهیزات معمولا در مدل‌ها و ظرفیت‌های محدود تولید می‌شدند اما امروزه، کولرهای آبی با بدنه بهینه، حق انتخاب در پد سلولزی یا پوشال، کاربری خانگی یا صنعتی و همچنین انتخاب محل اتصال کانال (به بالا یا به بغل دستگاه) ارائه می‌شوند.
پنکه
شاید در نگاه اول، پنکه کارآیی کولرهای گازی یا حتی کولرهای آبی را نداشته باشد، اما همچنان به عنوان یک تجهیز ارزان قیمت (در مقایسه با تجهیزات دیگر) و کم حجم، محبوبیت فراوانی دارد.
پنکه‌ها می‌توانند به طور مستقل به عنوان دستگاهی برای ایجاد باد خنک مورد استفاده قرار بگیرند ولی در بسیاری از موارد، به عنوان مکمل و پخش کننده باد خنک تجهیز سرمایشی دیگری نیز، استفاده می‌شوند.
از نظر کارآیی، پنکه به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:
- پنکه معمولی
- پنکه مه پاش
فن و هواکش
همانطور که ذکر شد، تهویه مطبوع صرفا تأمین هوای خنک یا هوای گرم مورد نیاز برای واحدها نیست؛ فن و هواکش، برای تخلیه هوای خفه و ذرات معلق در هوای داخل، برای هدایت به خارج از محیط، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
با استفاده از فن، خصوصا در محیط‌های صنعتی، آلاینده‌هایی همانند دود، بوی نامطبوع و ذرات گرد و غبار، از محیط خارج می‌شوند و این در صورتی امکان پذیر است که تجهیزات فوق، به درستی و با ظرفیت مناسب انتخاب شوند.
دستگاه تصفیه هوا
شاید این مورد، در نگاه اول، سنخیت چندانی با بحث تهویه مطبوع نداشته باشد، ولی اگر به تعریف مقوله تهویه مطبوع بازگردیم، در می‌یابیم دستگاه‌های تصفیه هوا نیز در این تعریف می‌گنجند.
دستگاه‌های تصفیه هوا با استفاده از چند مرحله فیلترینگ هوا، ذرات آلاینده هوای موجود را گرفته و در ادامه، هوای تصفیه شده و بدون آلایش را به محیط باز می‌گردانند.
این ذرات می‌تواند شامل، گرد و غبار، بوهای نامطبوع، انواع پرز و حتی موی حیوانات خانگی باشد.
لازم به ذکر است در فصول سرد سال که پدیده وارونگی هوا در شهرهای بزرگ و پرتردد موج می‌زند، استفاده از دستگاه تصفیه هوا به شدت توصیه می‌شود.
