مزایا و معایب استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی
سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی، تجهیزات سرمایشی و گرمایشی یکپارچه‌ای هستند که عمدتا در ساختمان‌هایی با تعداد واحد زیاد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
معمولا اصلی‌ترین بخش یک سیستم تهویه مطبوع مرکزی خارج از ساختمان نصب می‌شود و قابلیت تأمین سرمایش و گرمایش همه واحدهای یک ساختمان (که عمدتا مجتمع‌های مسکونی و تجاری یکپارچه‌ای هستند) را دارد.
قدمت طراحی و استفاده از تهویه مطبوع مرکزی مثل چیلر، مینی چیلر، vrf و روفتاپ پکیج، به دهه‌ها قبل برمی‌گردد؛ در عین حال این سیستم‌ها از نظر کارکرد ایده‌آل و بهینه، در هر مقطع بروز شده‌اند و توانسته‌اند با بهره‌گیری از فنآوری‌های نوین مصل تکنولوژی dc inverter به حداقل مصرف و حداکثر بهره‌وری انرژی دست پیدا کنند.
با تمام این فراز و نشیب‌ها، چه در طراحی و چه در کارکرد، سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی دارای مزایا و معایب خاص خود هستند؛ همچنین اگر قصد داشته باشیم مزایا و معایب این دستگاه‌ها را مورد بررسی قرار دهیم، چاره جز قیاس آنها با دستگاه‌های تهویه مطبوع مستقل مثل کولرهای گازی و اکت اسپلیت‌ها نداریم.
پیش از اینکه به بررسی مزایا و معایب سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی بپردازیم، بد نیست، کمی بیشتر با آنها آشنا شویم:
چیلر و مینی چیلر
چیلرها شناخته شده ترین تجهیزات تهویه مطبوع مرکزی هستند که از آنها برای تأمین سرمایش و گرمایش دستگاه‌هایی مثل فن‌کویل استفاده می‌شود.
چیلرها به دو نوع تراکمی و جذبی تقسیم می‌شوند و بسته به تعداد و متراژ واحدهای موجود در ساختمان، ظرفیت سنجی شده و در فضای پشت بام و حتی موتورخانه ساختمان‌های مسکونی و اداری بزرگ، نصب می‌شوند.
چیلرهای تراکمی نیز، به دو دسته چیلرهای تراکمی آبی و چیلرهای هواخنک تقسیم می‌شوند.
چیلرها طول عمر بالایی دارند و کارکرد آنها نیز همواره قابل اعتماد است؛ با این حال عدم دقت در محاسبات اولیه، عدم سرویس دوره‌ای و منظم و استهلاک لوله‌کشی و قطعات داخلی آنها، در کارکرد این تجهیزات، تأثیرات منفی به جا می‌گذارد.
هزینه اولیه راه‌اندازی چیلرها بالاست و معمولا بین همه واحدها تقسیم می‌شود، اما در در دراز مدت و با تغییر فصول و وقوع تغییرات جوی، این هزینه جبران شده و بهره‌برداری از چیلر و مینی چیلر، به نوعی سرمایه‌گذاری – به دلیل همراه بودن با صرفه جویی در مصرف انرژی – تبدیل می‌شود.
نکته دیگر در مورد چیلرها که باز هم به عدم دقت و توجه کافی در محاسبات اولیه، در نظر نگرفتن شرایط اقلیمی منطقه و عدم سرویس به موقع بر می‌گردد، ضعف در تأمین سرمایش کافی در ماه‌های خیلی گرم سال و گرمای کافی در سردترین روزهای سال است.
البته تمامی موارد قید شده به خودی خود، عیب چیلرها به حساب نمی‌آیند و معمولا مربوط به پروسه مشاوره، خرید و نصب می‌شوند.
مهمترین مزیت چیلرها، توانایی تنظیم دمای مورد نظر در هر زمان از شبانه روز و هر مقطع از سال است که این امر به دلیل تعبیه ترموستات در این تجهیزات و دستگاه‌های فن‌کویل، مقدور می‌شود.
علاوه بر بروز شدن چیلرها به تکنولوژی‌های نوین مثل اینورتر، در سال‌های اخیر سعی شده از میزان صدای تولیدی این تجهیزات یز، به طور قابل ملاحظه‌ای کاسته شود.
وی آر اف (vrf)
از نظر عملکرد، vrfها کارکردی مشابه چیلرهای هوا خنک دارند اما از نظر ظاهری، به طور کلی متفاوت هستند.
گرمایش و سرمایش ایجاد شده در چیلرها، از طریق انواع فن‌کویل (زمینی، دیواری، کانالی، سقفی و …) در واحدها توزیع می‌شود؛ در حالی که vrf ها از دو یونیت مجزا (یونیت داخلی و خارجی) برخوردارند و سرما / گرمای تولید شده توسط یونیت خارجی، از طریق یونیت داخلی در محیط واحدها، پخش می‌شود.
وی آر اف‌ها نسبت به چیلرها و مینی چیلرها، تجهیزات مدرن‌تری هستند و برای کسانی که دغدغه دکوراسیون داخلی و استفاده از فضای مفید واجد را دارند، گزینه مناسب‌تری به شمار می‌روند.
به این نکته نیز باید توجه داشت که برای هر واحد یک یونیت خارجی مجزا و تعدادی یونیت داخلی (بر حسب تعداد اتاق) در نظر گرفته می‌شود و نمی‌توان از یک یونیت خارجی – حتی با وجود دارا بودن ظرفیت بالا – برای تأمین گرما و سرمای چند واحد استفاده نمود.
روفتاپ پکیج
این تجهیز نسبت به چیلر و vrf کمتر شناخته شده و مورد استفاده کمتری هم دارد؛ مهمترین مزیت روفتاپ پکیج، استفاده در فضاهای تفکیک نشده مثل سوله و سالن است.
عملکرد این تجهیز، تلفیقی از چیلر هواخنک و هواساز است که در قالب دستگاهی یکپارچه ارائه می‌شود.
از آنجایی که روفتاپ پکیج برای استفاده در فضاهای غیر تفکیکی طراحی شده است، استفاده از آن در مجتمع‌های مسکونی و اداری پیشنهاد نمی‌شود چرا که صرفه اقتصادی ندارد.
مزایا و معایب تهویه مرکزی در یک نگاه
همانطور که گفته شد، یونیت خارجی یا قلب تپنده این تجهیزات در خارج از واحدها و عمدتا بر روی پشت بام نصب می‌شود.
مزیت این مورد دور بودن از کارکرد و صدای ایجاد شده توسط دستگاه است، در حالی که عیب آن، سخت بودن دسترسی جهت سرویس سالانه و حتی رفع عیب مشکل و اخلال آن است.
در صورت داشتن تهویه مطبوع مرکزی، هزینه نگهداری بین واحدها تقسیم می‌شود و باید به صورت کلی محاسب و پرداخت شود؛ در حالی که در صورت داشتن دستگاهی مثل کولر گازی، هزینه هر واحد مربوط به همان واحد است.
در صورت بروز اخلال یا خرابی در دستگاه‌هایی مثل چیلر، vrf و روفتاپ پکیج، همه واحدها تا شروع مجدد کارکرد آنها، از داشتن تهویه مطبوع محروم هستند و بعد از رفع عیب و راه‌اندازی مجدد، قادرند از سرما یا گرمای تولید شده استفاده کنند.
در حالی که خرابی یک دستگاه اسپلیت دیواری در یک واحد، به تهویه مطبوع واحد دیگر لطمه نخواهد زد.
هزینه محاسبه، خرید و راه‌اندازی دستگاه‌های سرمایشی و گرمایشی نسبتا زیاد است، در عین حال، طول عمر این سیستم‌ها نسبت به نوع مستقل بالاست و در صورت انجام سرویس منظم و تعویض قطعات داخلی مستهلک، می‌توان از آنها برای دهه‌ها استفاده کرد.
با یک بار نصب یک ست تهویه مرکزی، دمای مطبوع تعداد زیادی واحد مسکونی، اداری و تجاری تأمین می‌شود و دیگر نیازی به خریداری و نصب تجهیزات سرمایشی و گرمایشی اضافه نخواهد بود.
شاید هزینه راه‌اندازی تجهیزات فوق بالا باشد، ولی در درازمدت، مصرف انرژی و هزینه‌های جاری آنها، به حداقل می‌رسد؛ این مورد در مقایسه با تجهیزاتی مثل کولر گازی و داکت اسپلیت، یه مزیت به حساب می‌آید.
